استاندارد اتکس

در استاندارد اتکس، محیط های صنعتی از لحاظ خطر وقوع آتش سوزی و انفجار، تقسیم بندی می شوند. به هر دسته از این منطقه ها اصطلاحا زون گفته می شود. سپس، هر تجهیزی که توسط اتکس مورد بررسی قرار گیرد، یک کد دریافت میکند. این کد اتکس تعیین میکند که ایمنی تجهیز، مناسب برای استفاده در کدام یک از این زون هاست.

بسیاری از اهالی صنعت با زون های اتکس آشنا هستند؛ اما نکته سخت تر اینجاست که بتوانیم با خواندن کد اتکس، بفهمیم که این تجهیز برای کدام یک از این زون ها مناسب است! در این مطلب از آداک فرآیند سپهر، به ساده ترین شکل تمامی زون های اتکس و نحوه خواندن کد هر تجهیز را آموزش خواهیم داد. بعد از این مطلب، به هیچ منبع دیگری در ارتباط با استاندارد اتکس نیاز نخواهید داشت؛ پس تا پایان این مطلب با ما همراه باشید!

زون های اتکس شامل چه مواردی می‌شوند؟
معیار دسته بندی زون در استاندارد اتکس سه مورد است؛ اینکه عامل انفجاری چقدر در محیط حضور دارد، محیط موردنظر معدن است یا محیط غیرمعدنی و نیز اینکه ماده انفجاری گاز است و یا غبار. بر اساس این معیارها، هرکدام از این زون ها کد خاص خود را دارند. با بالا رفتن عدد هر کد، مقدار خطر محیط کاهش پیدا می کند.

زون های انفجاری اتکس
در استاندارد اتکس، برای محیط های صنعتی که در آن ها ماده انفجاری یک گاز باشد، از سه عدد 0، 1 و 2 استفاده می‌شود. در مقابل، محیط هایی که در آن ها گرد و غبار به عنوان ماده انفجاری حضور دارد، با سه عدد 20، 21 و 22 نمایش داده می‌شوند.

جالب است بدانید که چون در محیط های معدنی، گازها و غبارات به طور همزمان حضور دارند، به طور کلی این تقسیم بندی وجود ندارد. به جای آن، برای معادن از دو کد M1 و M2 استفاده می شود.

از نظر تعریف، زون 20 دقیقا معادل زون 0، 21 معادل 1 و 22 معادل زون 2 است. همانطور که گفته شد تنها تفاوت موجود این است که شماره های 20،21 و 22 مربوط به غبارات و 0، 1 و 2 مربوط به گازها هستند. اما چه چیزی تعیین می کند که یک زون 0 است یا 2؟

زون 2 برای گازها و 22 برای غبارها، کم خطرترین محیط طبقه بندی شده به شمار می‌رود. به طور کلی، منظور از زون 2، محیطی است که در آن به طور طبیعی قرار نیست تجمع ماده انفجاری رخ دهد. حتی در صورتی که تجمعی مطرح باشد، مدت زمان حضور ماده در محیط بسیار کوتاه بوده و به طور سریع برطرف خواهد شد.

زون 1 و 21، محیط هایی هستند که خطر بیشتری دارند. اگر در محیطی در حین انجام روتین های نرمال، احتمال تجمع ماده انفجاری وجود داشته باشد، طبقه بندی این محیط ها 1 برای گازها و 21 برای غبارات خواهد بود. اما هنوز به خطرناکترین زون نرسیده ایم!

حساس ترین زون مدنظر در استاندارد اتکس، Zone 0 برای گازها و Zone 20 برای غبارات است. در این محیطها، ماده ای که از لحاظ انفجار خطرناک است، به صورت پیوسته حضور دارد. در مورد تجهیزات به کار رفته در این زون ها، بایستی نهایت دقت و ایمنی در نظر گرفته شود؛ چرا که کوچکترین غفلت می‌تواند منجر به بروز یک فاجعه شود.

زون های ATEX مربوط به گازها و غبارات
حالا که با زون ها به طور کامل آشنا شدیم، وقت آن رسیده که خواندن کدها را یاد بگیریم تا بدانیم هرکدام از تجهیزات برای کدام یک از زون ها مناسب هستند.

آموزش خواندن کد اتکس به زبان ساده!
تمامی تجهیزاتی که دارای تاییدیه اتکس هستند، کد بخصوصی دارند که نشانگر این است تجهیز مورد نظر در کدام زون ها می تواند استفاده شود. البته خواندن و تفسیر این کد، می تواند برای بسیاری از افراد حتی حرفه ای، سخت باشد. در این قسمت، به ساده ترین شکل ممکن نحوه خواندن کد اتکس را آموزش می‌دهیم.

قبل از هرچیزی، بهتر است بدانید که تمامی کدهای تاییدیه اتکس با عبارت Ex در داخل یک شش ضلعی شروع می‌شوند. همچنین، این Ex یک بار دیگر نیز در وسط کد تکرار می شود.

در این بخش برای اینکه بتوانیم به حالت ساده تر، کد را بررسی کنیم، آن را به دو بخش پیشوندهای Ex و پسوندهای Ex تقسیم می کنیم. در تصویر زیر، میتوانید به طور ساده تر منظور را ببینید.

بررسی پیشوندهای کد تاییدیه اتکس
بسته به نوع تاییدیه، هر کد میتواند شامل دو و یا سه پیشوند باشد. برای معادن که گاز و غبار جداگانه نیستند، پیشوند دو بخش دارد و برای دیگر محیط ها سه بخش. این موارد را در این قسمت بررسی می کنیم.

مناسب برای معادن یا دیگر محیط های صنعتی؟
در همان ابتدای کد اتکس، با دو علامت I و II مشخص می‌شود که آیا استاندارد موردنظر مناسب معادن است یا محیط های صنعتی دیگر. اگر در ابتدای کد اتکس با I روبرو شدید، یعنی استاندارد برای معدن و اگر II را مشاهده کردید، یعنی این تاییدیه برای محیط های صنعتی غیرمعدنی صادر شده است.

بخش دوم پیشوند اتکس؛ تجهیز جزو کدام کتگوری است؟
تجهیزاتی که تاییدیه ATEX را دریافت می کنند، به طور کلی به 5 دسته یا کتگوری تقسیم می شوند. این کتگوری ها نشان میدهند که در حالت کلی، تجهیز برای چه زون هایی مناسب است. کتگوری های اتکس با عبارت های M1 و M2 برای محیط های معدنی و اعداد 1، 2 و 3 برای محیط های غیرمعدنی، نشان داده می شوند.

همانطور که قبلا گفته شد، با افزایش عدد مربوطه، خطر حاضر در زون نیز کاهش می‌یابد. از این رو، عدد 1 در این بخش از کد اتکس، نشانگر تجهیزی است که مناسب زون 0 است؛ در حالی که عدد 3 نشانگر تجهیز مناسب برای زون 2 است.

منبع